Politieke aardverschuiving: PVV de grootste, VVD doet niet mee

Een formatie zonder de VVD, want deze partij liet zonder lang nadenken vanochtend weten vanwege het zetelverlies niet deel te zullen nemen aan een nieuw kabinet. Het is slechts bereid tot gedoogsteun aan een rechts minderheidskabinet. Dit zal evenwel niet kunnen rekenen op de bestuurlijke steun van VVD-ministers.

De nationale ontsteltenis is compleet. Hoewel de peilingen vanaf afgelopen zondag er al op wezen dat de PVV de grootste zou kunnen worden, komt deze uitslag toch onverwacht. Het zal er voor NSC op aankomen in de komende periode om te besluiten of dat zij daadwerkelijk met de PVV een minderheidsregering willen vormen. BBB heeft al aangegeven dat de PVV een ‘niet te negeren’ factor is binnen de formatie en doet dus mee. Wilders zelf heeft in zijn persconferentie aangegeven dat het voor de hand ligt om te praten met BBB, VVD en NSC – over rechts dus – en hij hoop dat partijen over ‘hun eigen schaduw heen kunnen springen’. Dit zou een riante meerderheid opleveren in de Tweede Kamer met een coalitie van bijna 90 zetels. Zowel Omtzigt als Van der Plas hebben aangegeven in ieder geval met Wilders te willen praten over de vorming van een kabinet maar zullen zich realiseren dat dat op inhoud een ingewikkelde opgave zal worden, zeker zonder de VVD in een minderheidskabinet zonder ervaren bestuurders.

Voor linkse partijen ligt de realiteit heel anders. Timmermans maar ook Jetten namen gisteravond in vurige betogen voor de rechtstaat en een open houding richting vluchtelingen en asielzoekers radicaal afstand van de PVV. Beide partijen verwijten de VVD dat zij door het laten klappen van het vorige kabinet op migratie, de deur voor de PVV wagenwijd hebben opengezet. In meer algemene zin kunnen we concluderen dat de kiezer zijn buik vol heeft van de afgelopen kabinetsperiode, getuige de forse verliezen die VVD, D66, CDA en CU hebben geleden. Voor de laatste twee ligt het niet in de lijn der verwachting dat zij een rol zullen spelen in de formatie. Met de uitslag van gisteravond lijkt een variant geheel over links op voorhand uitgesloten. Zelfs in de combinatie GL/PvdA, NSC, D66, SP, Volt en PvdD is geen meerderheid te formeren.

Kortom: we gaan een spannende periode tegemoet, waarin we in de komende weken in ieder geval de volgende zaken zullen zien:

• De PVV krijgt het initiatief in de formatie. PVV senator Gom van Strien gaat nu onderzoeken met welke combinatie van partijen er over welke onderwerpen een coalitie gesmeed kan worden. Zodra deze verkenning succesvol is afgerond, kan een informateur aan de slag om met partijen te gaan werken aan een coalitieakkoord. De andere partijen zullen zich in de komende dagen beraden op een eventuele onderhandelingsstrategie. Met name voor NSC zal dat de nodige hoofdbrekens opleveren
• De oude Tweede Kamer neemt op 5 december afscheid, waarna op 6 december de nieuwe Kamer zal worden geïnstalleerd. Dat is ook het moment waarop de verschillende fracties zullen gaan praten over (concept) portefeuilleverdelingen. In de loop van december zullen deze per partij bekend worden gemaakt.
• Na installatie van de Kamer gaat ook de reguliere vergadercyclus weer langzaam starten, en worden commissiedebatten ingepland. Uiteraard wordt dit eveneens beïnvloed door de formatie – tot er een nieuwe regering is aangesteld blijft de huidige regering in demissionaire status aan.

Juist in de komende periode, waarin een grote wisseling van de wacht zal plaatsvinden in de Tweede Kamer en zal worden gewerkt aan een nieuw regeerakkoord, liggen veel kansen voor positionering en beïnvloeding. Hill & Knowlton is u daarbij graag van dienst met het monitoren en duiden van het verloop van de formatie, het ontwikkelen van uw purpose en verhaal, het arrangeren van kennismakingsgesprekken met nieuwe Kamerleden en het schrijven van een position paper richting de formerende partijen.