Programkabinet als geitenpaadje
Het langverwachte eindverslag van informateur Kim Putters, dat vorige week werd gepresenteerd, heeft zoals het er nu naar uitziet een basis gelegd onder mogelijke samenwerking tussen de partijen PVV, NSC, VVD en BBB. Daarvoor zijn aan de onderhandelingstafel door alle partijen offers gebracht. Wilders heeft afgezien van de premierspost, de fractievoorzitters hebben allen afgesproken als partijleider in de Kamer te blijven en tenslotte is er gekozen voor een nieuw fenomeen als bindende factor tussen de vier partijen: een ‘programkabinet’.
Na het debat van gisteren weten we inmiddels dat ervaren politicus Elbert Dijkgraaf (vm. Kamerlid voor de SGP) en Richard van Zwol (staatsraad van CDA-huize) de komende 8 weken moeten werken aan het inhoudelijke deel van dit ‘program’. Strategisch slim van Wilders: hij weet dat Omtzigt aangegeven heeft een voorkeur te hebben voor gedoogsteun vanuit ook het CDA en de SGP op het program wat moet worden geschreven. De 8 weken lijken ingegeven door de Europese verkiezingen, die in juni zullen plaatsvinden en waarin de verschillende partijen juist weer contrast willen aanbrengen richting politieke opponenten.
Een extraparlementair ‘programkabinet’ lijkt verdacht veel op de constructie zoals die ook in steeds meer gemeenten wordt gekozen door te werken met een ‘raadsakkoord’. Partijen werken samen aan een programma op hoofdlijnen die alle belangrijke issues adresseren. Vervolgens moet een kabinet daar als vertaalslag een concreet werkprogramma van maken en dat in de komende periode uitvoeren. Dat kabinet moet op zijn beurt ‘onafhankelijk van de politiek’ opereren en voor voorstellen constant op zoek gaan naar wisselende meerderheden en daarmee de checks and balances van een parlementaire democratie optimaal zijn werk laten doen.
De geest van Omtzigt klinkt duidelijk door in deze aanpak. Verklaarbaar, want zonder steun van NSC zou het beoogde kabinet niet mogelijk gemaakt kunnen worden. Toch moet de vraag gesteld worden hoe duurzaam een dergelijk programkabinet is. In de lokale praktijk is de weerbarstige realiteit achter een raadsakkoord vaak dat na enkele jaren de partijen die wethouders hebben geleverd, toch weer als een oude ‘coalitie’ gaan opereren. De beloofde transparantie, participatie en open bestuurscultuur wordt vaak nauwelijks gevoeld, zeker niet door stakeholders buiten de politiek. Vanuit de oppositie klinkt dezelfde kritiek. De vier partijen vormen feitelijk een meerderheidskabinet, maar plakken er een andere sticker op. En wat gaat dat beteken voor de verhouding tussen de 4 partijen en de oppositie, maar ook met andere stakeholders?
En dat is nu precies waar de brug geslagen moet worden. Het optimisme over het bereiken van een gezamenlijke basis voor de vier partijen, gaat alleen nog maar over vorm. Tot nu toe is er in de formatie nauwelijks over de inhoud gesproken. In zijn eindverslag heeft Putters daarom een lijstje opgenomen met onderwerpen waarover de formerende partijen concrete afspraken moeten maken (op hoofdlijnen). Het lijkt echter een illusie om te denken dat de partijen snel overeenstemming bereiken over deze ingewikkelde onderwerpen, zoals migratie, woningbouw financiën en het investeringsklimaat. Maar dat is wel precies waar Nederland op wacht. Terwijl het demissionaire kabinet een steeds meer missionaire status lijkt te krijgen in het nemen van grote besluiten als het aanbesteden van onderzeeboten, is van alle grote opgaven (hervormingen woningmarkt, diverse fiscale maatregelen, hervormingen in de zorg) de grote disclaimer die boven de markt hangt: uitwerking maatregelen afhankelijk van keuzes nieuw kabinet. Juist in een tijd waarin de maatschappelijke opgaven groter zijn dan ooit tevoren, voelen bedrijven meer dan ooit de behoefte om op hun handen te zitten en af te wachten.
En geef ze eens ongelijk. Zeker bij het bedrijfsleven is veel te winnen wanneer het over vertrouwen in de politiek gaat. Inhoud gaat daarbij nog altijd boven vorm. Het is te hopen dat het nieuwe kabinet snel en geloofwaardig invulling weet te geven aan het ‘program’. Uiteraard adviseren wij bij Hill & Knowlton graag over de manier waarop uw belang ook in deze gecompliceerde fase van de formatie tot impact kan leiden.
